КОРРУПЦИЯГӘ КАРШЫ ХОКУКЫЙ АГАРТУ
Коррупция өчен җаваплылык
Коррупция (лат. corrumpere – әхлаксызлану, лат. corruptio – ришвәт алу, бозу) – гадәттә вазыйфаи затның үз хакимият вәкаләтләрен һәм аңа ышанып тапшырылган хокукларын законнарга һәм әхлакый күрсәтмәләргә каршы килә торган шәхси файда максатларында куллануын белдерә торган термин. Термин бюрократик аппаратка һәм сәяси элитага карата еш кулланыла. Европа телләрендә тиешле термин, гадәттә, башлангыч латин сүзенең беренчел мәгънәсеннән килеп чыккан киңрәк мәгънәгә ия. Күпчелек Европа илләрендә коррупция җинаятьләргә карый.
Вазыйфаи затның гамәлләре һәм аның эш бирүчесе мәнфәгатьләре арасындагы низаг яисә сайланулы затның гамәлләре һәм җәмгыять мәнфәгатьләре арасындагы низаг коррупциянең үзенчәлекле билгесе булып тора. Коррупциянең күп төрләре вазыйфаи зат тарафыннан кылынган мошенниклыкка охшаш һәм дәүләт хакимиятенә каршы җинаятьләр категориясенә керә. Коррупциягә үз карамагындагы нинди дә булса ресурсларны үз теләге буенча бүлү өстеннән хакимлеккә ия булган теләсә кайсы кеше (түрә, депутат, судья, хокук саклау органнары хезмәткәре, администратор, имтихан бирүче, табиб һ.б.) дучар булырга мөмкин. Коррупциягә төп стимул булып хакимият вәкаләтләрен файдалануга бәйле икътисадый табыш (рента) алу мөмкинлеге тора, ә төп тоткарлаучы фактор – фаш итү һәм җәза алу куркынычы.
«Коррупциягә каршы тору турында» 2008 елның 25 декабрендәге 237-ФЗ номерлы федераль законда коррупция хезмәт урыныннан явызларча файдалану, ришвәт бирү, ришвәт алу, вәкаләтләрдән явызларча файдалану, коммерцияле ришвәт бирү яисә физик затның, җәмгыятьнең һәм дәүләтнең законлы мәнфәгатьләренә каршы килеп, үз вазыйфаи урыныннан акча рәвешендә файда алу максатларында башкача законсыз файдалануы, үзе өчен яисә өченче затлар өчен кыйммәтле әйберләр, башка мөлкәт яисә мөлкәти характердагы хезмәт күрсәтүләр, башка мөлкәти хокуклар яисә күрсәтелгән затка башка физик затлар тарафыннан законсыз рәвештә мондый файда бирү; яисә югарыда күрсәтелгән гамәлләрне юридик зат исеменнән яисә аның мәнфәгатьләрендә кылу.
Күрсәтелгән закон белән коррупциягә каршы тору федераль дәүләт хакимияте органнарының, Россия Федерациясе субъектлары дәүләт хакимияте органнарының, җирле үзидарә органнарының, гражданлык җәмгыяте институтларының, оешмаларның һәм физик затларның коррупцияне кисәтү, шул исәптән коррупцион хокук бозулар (коррупциягә каршы көрәш), коррупцион хокук бозулар нәтиҗәләрен минимальләштерү һәм (яисә) бетерү буенча коррупция сәбәпләрен ачыклау һәм алга таба бетерү (профилактика), ачыклау, кисәтү, булдырмау, ачу һәм тикшерү вәкаләтләре чикләрендәге эшчәнлеге буларак билгеләнә.
Россия гражданнары, чит ил гражданнары һәм гражданлыгы булмаган затлар коррупциячел хокук бозулар кылган өчен Россия Федерациясе законнары нигезендә җинаять, административ, гражданлык-хокукый һәм дисциплинар җаваплылык тоталар. Коррупцион хокук бозган физик зат РФ законнары нигезендә дәүләт һәм муниципаль хезмәтнең билгеле бер вазыйфаларын биләү хокукыннан мәхрүм ителергә мөмкин.