Теориядән оборонага: телефон мошенниклары белән «аралашу»ның 8 кагыйдәсе

2025 елның 10 гыйнвары, җомга

Телефон алдакчылары гражданнарны алдауның иң киң таралган ысулларының берсе булды һәм шулай булып кала бирә. Гадәттә максат – кеше акчасын үзләштерү. Трубканың икенче очында мошенниклар булуын ничек аңларга һәм мондый шалтыратуларга ничек җавап бирергә, – бу хакта әлеге мәкаләдән укыгыз.

Бу кагыйдәне хәтта «нуленче» дип атарга мөмкин – бернинди шартларда да телефоннан үзеңә кагылышлы конфиденциаль мәгълүматларны бирмәгез. Шуны истә тотарга кирәк, банклар һәм башка легитим оешмалар сездән беркайчан да смс, CVV һәм башка төр кодларны таләп итмәячәк. Конфиденциаль мәгълүмат сорату – мошенниклыкның иң ачык билгесе.

Аз гына шик туса да, элемтәне туктатырга һәм беренчел чакыру килгән оешманың рәсми телефонына шалтыратырга кирәк. Банк очрагында, мәсәлән, телефонны картаның икенче ягында яки онлайн-банкингтагы шәхси кабинетта табарга мөмкин. Шунысын да билгеләп үтәргә кирәк, финанс оешмалары һәм көч оешмаларыннан тыш, мошенниклар шулай ук үзләрен сезнең кәрәзле элемтә операторы хезмәткәрләре итеп тә күрсәтергә ярата.

Якыннарыгыз һәм туганнарыгыз белән контроль сүз яки кыска сорау турында килешегез, ул мошенникмы-юкмы икәнлеген тикшерергә мөмкинлек бирәчәк. Әлеге чара артык булып тоелырга мөмкин, әмма еш кына мошенниклар әңгәмәдәшне дулкынландырырга тырыша, якын кешесенә куркыныч янавы турында сөйли башлый. Без һәрхәлдә аек акыл йөртергә һәм робот яки җинаятьче түгел, ә нәкъ менә тавышы безгә ишетелгән кеше шалтыратуына 100% ышанычлы булырга тиеш.

Чит программа тэминатын йөкләү яки нинди дә булса веб-битләргә күчү өчен сылтамалар күрсәтелгән таныш булмаган номерлардан килгән хәбәрләргә, мәсәлән, лотереяда оту (бигрәк тә, әгәр дә сез бернинди конкурста да катнашмаган булсагыз) һәм башкалар турындагы мәгълүматларга игътибар бирмәгез. Мондый гамәлләр сезнең телефоныгызга вируслы программа урнаштыру, шулай ук мәгълүматлар һәм акча урлау белән яный.

Киләсе киңәш алдагысыннан килеп чыга, ләкин аны аерым аерып күрсәтү кирәк: таныш булмаган номерлардан акча күчерүне сорап килгән хәбәрләрне игътибарсыз калдырыгыз. Мошенниклар якын туганнар исеменнән яза ала (өстәвенә, сезнең мондый туганнарыгыз барлыгы факт түгел – мошенниклар күп санлы кешеләргә эләгергә омтылып, массакүләм хәбәр тарата). Хәлдән чыгу юлы буларак, алдакчылар сезгә атаган кешенең үзенә шалтыратырга кирәк.

Таныш булмаган номерлар буенча яңадан шалтыратмаска кирәк (әгәр сезнең андый мөмкинлегегез булса). Еш кына телефон берөзлексез шалтырарга мөмкин.  Табигый теләк туа – кем шалтыратканын белү өчен яңадан шалтыратырга. Әмма мошенниклар еш кына түләүле номерларны кулланалар - әгәр сез мондый номерга шалтыратсагыз, сездән минут саен түләү алына башлаячак.

Әгәр сезгә акча күчерү турында смс килсә, ә сезнең моңа катнашыгыз юк икән, мошенниклык ихтималы бар. Кәрәзле телефон балансы очрагында, сезгә акча җибәргән кешенең операциягә каршы чыгу мөмкинлеге бар - әгәр сез акчаны мөстәкыйль рәвештә кире күчерсәгез, мошенниклар аннары тагын бер тапкыр сездән шундый ук сумманы алачаклар. Шул ук хәл банк аша акча күчерүләренә дә кагыла, алынган акчаларны мөстәкыйль күчермәү яхшырак, ә ялгыш акча күчерү турында банкка гариза белән мөрәҗәгать итү хәерлерәк булыр.

Актуаль яңалыклар еш кына мошенникларда ышандыруның тагын бер коралы булганлыктан, шалтыратучы хәбәр иткән мәгълүматны һәрвакыт рәсми чыганакларга карап, яңадан тикшерергә кирәк.

Бу кагыйдәләр – мошенниклар белән аралашканда төп кагыйдәләр, ләкин көн саен алдауның яңа ысуллары уйлап табыла. Кайвакыт моңа җинаятьчеләр шулай ук кораллануга ала торган технологик базаны үстерү дә ярдәм итә – мәсәлән, чынбарлыкта булган кешенең сөйләмен имитацияләргә сәләтле «тавыш клоны» булдыру, шул рәвешле потенциаль корбан тагын да ныграк ышана.

Технология әлегә дипфейк булдыру катлаулылыгы аркасында киң кулланылмый, әмма моңа да әзер торырга кирәк. Мошенниклыкның мондый тибына каршы тору гадәти, телефонныкыннан саклану чаралары белән охшаш – аз гына шик булса да элемтәне туктатырга һәм мөстәкыйль рәвештә яңадан шалтыратырга кирәк.

Куркыныч тагын шунда ки, җинаятьчеләр телефон номерын алыштырып торалар – абонентның легитим оешмага охшаган номеры күренә (мәсәлән, 8-800 дән башлана), тик чынлыкта бу билгесез мобиль номердан килгән шалтырату.

Мошенниклар кармагына эләккәнче, аеруча сак һәм ышанмау хәерле булыр. Урланган суммалар җинаятьченең комсызлыгы белән генә чикләнә, шуңа күрә мондый бер шалтырату җитди сынау булырга мөмкин. Туганнарыгызга һәм якыннарыгызга, бигрәк тә балаларыгызга һәм өлкәннәргә куркынычсызлык кагыйдәләре турында һәрвакыт искә төшерергә онытмагыз, чөнки алар мондый талауларга аеруча бирешүчеән.